Thiền Sư Thích Diệu Thiện thế danh Diệu Thiện, họ Nguyễn, gốc Huế, sanh ngày 20 tháng 8 năm 1971, tại Việt Nam, trong một gia đình Phật giáo thuần thành. Ngay từ thuở còn rất nhỏ, Thiền sư đã có những trăn trở, thao thức về cảnh đời biến đổi, khổ đau sanh tử và đồng thời, Thiền sư cũng biết rằng có một Chốn về, nơi đó không có khổ đau, sống chết. Tuy nhiên, không biết làm thế nào quay về. Nỗi trăn trở luôn canh cánh trong lòng, chính là động lực giúp Thiền sư không ngừng tìm kiếm câu trả lời.

Năm 13 tuổi, nhân đọc được các tác phẩm nói về hành trình tìm đạo của Bồ Tát Cồ Đàm (tức Thái Tử Sĩ-Đạt-Đa), Thiền sư rất vui vì đã có bậc Đạo sư tìm ra ánh sáng Giác ngộ, giải thoát khổ tử sanh. Đây là một minh chứng, giúp Thiền sư có thêm niềm tin, động lực và sức mạnh để xuất gia cầu Giác ngộ.

Năm 1989, vào tuổi 18, Thiền sư Thích Diệu Thiện tốt nghiệp lớp 12.

Xuất gia với Ni trưởng Thích Như Châu tại Thiền Tự Hoa Nghiêm, Định Quán.

Năm 1993, thọ giới Tỳ Kheo Ni tại giới đàn Đại Tòng Lâm.

Tốt nghiệp khóa Cao Đẳng Phật Học tại Ni Viện Thiện Hòa (Bà Rịa, Vũng Tàu, Việt Nam). Mặc dù suốt 5 năm chuyên cần học Kinh-Luật-Luận, khuya sớm dụng công tinh tấn hành trì, nhưng nỗi thao thức vẫn canh cánh trong lòng, vì chưa tìm được câu trả lời.

Năm 1994, lúc 23 tuổi, Thiền sư cùng với gia đình định cư tại Houston, Texas, Hoa Kỳ. Cũng trong năm này, Thiền sư có dịp đi thăm và tu học ở nhiều đạo tràng, nhưng vẫn không có nơi nào giúp Thiền sư trả lời những câu hỏi lớn luôn thao thức và trăn trở trong lòng.

Năm 1995, Thiền sư được mời về chùa Tâm Quang, Michigan để hướng dẫn Phật tử tu học, sau đó theo học Phật học tại Đại học Western Michigan với niềm mong ước tìm ra câu trả lời cho câu hỏi lớn đời mình.

Cuối năm 2000, Thiền sư tốt nghiệp Thạc Sĩ hạng ưu, ngành Tôn Giáo Tỷ Giảo và Thân Tâm Trị Liệu (Comparative Religion and Holistic Health). Cầm bằng Thạc Sĩ trên tay, nhìn về tương lai phía trước, tất cả đều vô nghĩa vì vẫn chưa tìm được câu trả lời cho nỗi thao thức và trăn trở Chốn về Giác ngộ, giải thoát.

Sáu năm trôi qua với nhiều trải nghiệm Tu học và nhiều kiến thức học hỏi, cũng không đưa đến Giác ngộ, giải thoát. Tháng 2, năm 2001, lúc 30 tuổi, Thiền sư quyết định buông bỏ tất cả lại sau lưng, không màng đến thân mạng, lên đường đi vòng quanh thế giới, mong gặp được Minh sư khai ngộ. Thiền sư phát lời đại nguyện: “chuyến đi này, nếu không tìm được Chốn về Giác ngộ, Thiền sư sẽ không quay về Mỹ nữa”.

Khi biết được tin Thiền sư lên đường tầm đạo, Ôn Hội Chủ Chùa Việt Nam Thích Mãn Giác ở Cali hết lời khuyên ngăn, vì mọi nguy hiểm dọc đường. Nhưng thấy chí Thiền sư đã quyết, cuối cùng, cùng Hòa thượng Viện Chủ Trung Tâm Phật Giáo Chùa Việt Nam Thích Nguyên Hạnh ở Houston chúc Thiền sư thành tựu chí nguyện.

Thiền sư Thích Diệu Thiện, thân nữ nhi, nhưng mang chí nguyện của bậc trượng phu, một mình với 3 y, 1 bát, 1 vali nhỏ, vài bộ quần áo và một ít tịnh tài để đi tìm đạo. Thiền sư không dự định trước nơi ăn chốn ở, có khi ngủ ở rừng, ở núi, ở nhà ga, hằng ngày chỉ ăn một nãi chuối… Thiền sư cũng dừng chân ở nhiều Trung Tâm Thiền uy tín ở các nước như Pháp, Tích Lan, Thái Lan…, trải nghiệm các Thiền, bật tung và thấu suốt được nhiều tầng tâm thức trong nội tâm, nhưng Thiền sư vẫn phải ra đi, vì chưa tìm được câu trả lời cho câu hỏi lớn của đời mình.

Cuối cùng, tại Thái Lan, trong tận cùng của sự trăn trở và bế tắc, Thiền sư quyết định dừng chân, phát nguyện quay về đối diện chính mình.

Tại Trung Tâm Thiền: The Suan Mokkh International Dharma Hermitage, ngày 08 tháng 04 năm 2001, ngày thứ 8, trong khóa Thiền 10 ngày, Chân lý Giác ngộ đã bùng vỡ, các câu hỏi có được đáp án.
Thiền sư đã “bật tung nội tâm, thấu suốt và phá sập nguồn gốc vô minh, tham ái, sân hận, hoàn toàn thể nhập và sống với tự tánh thanh tịnh, rỗng rang, vô nhiễm của Chư Phật, ngay đây tất cả câu hỏi đã có câu trả lời: Giác ngộ là gì? Ở đâu? Khổ đau là gì? Vì sao khổ đau có mặt? Ta là ai? Làm sao Giác ngộ, giải thoát khổ sinh tử? Làm sao Giác ngộ, cứu độ chúng sanh? Và từ đó, Thiền sư trở về sống với Tâm Phật trong từng phút giây”.

Ngay giây phút thể nhập Tâm Giác Ngộ, Đại nguyện độ sanh có mặt, Thiền sư Diệu Thiện phát nguyện tiếp tục trao truyền sức sống Giác Ngộ đến các nước như Thái Lan, Hồng Kong, Việt Nam, Nhật Bản cho đến cuối năm 2001 thì trở về Mỹ.

Ngay giây phút thể nhập Tâm Giác Ngộ, Đại nguyện độ sanh có mặt, Thiền sư Diệu Thiện phát nguyện tiếp tục trao truyền sức sống Giác Ngộ đến các nước như Thái Lan, Hồng Kong, Việt Nam, Nhật Bản cho đến cuối năm 2001 thì trở về Mỹ.